بیمارستان‌های ارتقاء‌دهنده سلامت (HPH) مفهومی برای توسعه بیمارستان بر اساس منشور اتاوا –Ottawa charter–سازمان جهانی سلامت ( WHO ) است، آنچنان که سودهی مجدد خدمات سلامت یکی از پنج اقدام ضروری برای هر برنامه ارتقاء سلامت درنظر گرفته شده است.
" سودهی مجدد خدمات سلامت " برای بیمارستان‌ها ومراکزدرمانی وبهزیستی معنی پیدا می‌کند،که شامل موارد زیر است:
• ترتیبات اتخاذ شده بیمارستان برای ارتقاء سلامت
• فضاهای کاری برای ارتقاء سلامت
• تامین خدمات، تحصیلات، آموزش و تحقیق مرتبط با ارتقاء سلامت
• بیمارستان بعنوان حامی، مدافع و " عامل تغییر " برای ارتقاء سلامت در جامعه و محیط کاری
• تحقق یک بیمارستان سالم
بر اساس این مفهوم، شبکه‌ای از بیمارستان‌های ارتقاء‌دهنده سطح سلامت از دهه ۸۰ میلادی تاکنون توسعه یافته است، با این وجود توسعه بیشتر این شبکه باید با لحاظ کردن تغییرات عمده زیر باشد:
• جنبش در حوزه کیفیت و به عنوان یک زیر مجموعه این جنبش؛
• افزایش اهمیت پزشکی مبتنی بر شواهد ( Evidence Based Medical )
2 ) بیمارستان‌های توسعه سلامت: سودهی مجدد اهداف و خدمات بیمارستان
در راستای منشور اتاوا در مورد ارتقاء سلامت، ارتقاء سلامت در HPH بایستی به عنوان یک فرایند برای همکاری در " قادر ساختن افراد به افزایش کنترل و بهبود سلامتشان " درک شود. برای تحقق این امر، پژوهش‌ها و اقدامات در زمینه ارتقاء سلامت بایستی روی چند عملکرد بیمارستان‌ها بعنوان یک سیستم متمرکزشود:
۱-۲ ) بیمارستان بعنوان یک سازوکار اجتماعی با جنبه های ملموس
بیماران، پرسنل، ملاقات‌کنندگان و جمعیتی که در محیط بیمارستان هستند به طرق مختلف از ویژگی‌های ارتقاء سلامت یا بیماری‌زایی ساز و کار بیمارستان اثر می‌پذیرند، حدا قل جنبه‌های زیر قابل تشخیص است:
1. آثار زیست‌محیطی عملکرد بیمارستان ( بعنوان مثال، آثار دفع ضایعات و زباله‌های خطرناک بیمارستانی و مدیریت مصرف منابع(
2. معماری منطبق با ارتقاء سلامت بیمارستان؛ هم از لحاظ عملکردی و هم از لحاظ زیبایی می‌تواند روی سلامت بیماران، پرسنل و ملاقات‌کنندگان اثر بگذارد.
3. در بیمارستان‌هایی که سیگار کشیدن آزاد است؛ یک HPH باید کوشش‌کند آلودگی‌های ناشی از دود سیگار را برای افراد غیرسیگاری کاهش دهد و به افرادی که می‌خواهند سیگار را ترک کنند کمک کند، اتخاذ سیاست "سیگار کشیدن ممنوع " برای دستیابی به هر دو هدف مفید است.
4. توسعه برنامه‌هایی برای ارتقاء سطح صلاحیت پرسنل به منظور ارتقاء سلامت ( بوسیله تحصیلات و آموزش(
5. افزایش مشارکت پرسنل و بیماران با بهبود اطلاع‌رسانی و ارتباطات
۲-۲ ) بیمارستان بعنوان یک مکان کاری
به منظور توسعه بیشتر سازوکار بیمارستان به سوی یک مکان کاری سالم، بیمارستان بایستی حداقل جنبه‌های زیر را در ارتقاء سطح سلامت کارکنان در نظر بگیرد:
1. از آنجا که کارکنان بیمارستان، نسبت به کارکنان سایر سازمان‌ها، در معرض خطرات بیشتری قرار می‌گیرند، سلامت کارکنان بیمارستان باید در اولویت فعالیت‌های بیمارستان قرار گیرد.
2. سودهی مجدد فرایندهای کاری با کاهش مخاطرات سلامتی و افزایش امکانات برای سلامتی پرسنل، شامل؛
• در نظر گرفتن سیستماتیک آثار خدمات تامین‌شده بر سلامت کارکنان در زمان طراحی فضاهای کاری چه به لحاظ فیزیکی و چه از لحاظ روان شناختی،
• حذف/کاهش مخاطرات غیرضروری سلامتی ( به طور مثال خطرات ناشی از متساعد شدن گاز بیهوشی و مخاطرات ناشی از لحاظ نکردن فاکتورهای انسانی در طراحی فضاهای کاری(
• در مواقع مقتضی، انجام اقدامات جبرانی برای مشکلاتی که بروز کرده است.
1. به منظور توانمند ساختن کارکنان، برای داشتن یک دوره کاری همراه با سلامتی بیشتر و کمک به ارتقاء سطح سلامتی بیماران ، بهبود سطح تحصیلات و آموزش کارکنان ضروری است.
2. و بالاخره، برای ایجاد یک محیط کاری سالم و درخدمت ارتقاء سلامتی، یک HPH بایستی قوانین فعال و مشارکتی را برای کارکنانش توسعه دهد.
۳-۲ ) بیمارستان بعنوان تامین کننده خدمات سلامتی
بیمارستان بعنوان تامین‌کننده خدمات ( مرتبط با ) سلامتی، بایستی بصورت سیستماتیک مبانیارتقاءسلامترادرکلیهفعالیت‌هایآموزشی،تحصیلیوخدماتیکهتامینمی‌کند،نهادینهکند.
بدین منظور، بایستی روی این مفهوم که بیماران در خدمات مرتبط به تشخیص و درمان و حفظ سلامتی خویش همکاری کنند، تمرکز شود، شامل:
1. در مواقع مقتضی، بایستی خدمات جدید برای ارتقاء سلامت و پیشگیری از بیماری، در کنار خدمات جاری بیمارستان ایجاد و ارائه شود،همین‌طور بایستی خدمات جاری به سوی سطح سلامت بالاتر سودهی مجدد شود.
2. توسعه یک HPH بایستی شامل تضمین و بهبود کیفیت خدمات پزشکی، پرستاری، روانی–اجتماعی،پذیراییوکاهشمخاطراتباشد،همین‌طور باید روی درمان و مراقبت از بیماران، نه تنها برای گذر از بحران، بلکه در جهت افزایش کیفیت زندگی و بهبود وضعیت کلی بهزیستی و رفاه آنها تمرکز شود) به خصوص در مورد بیمارانی که بیماری‌های مزمن دارند(.
3. خدمات HPH بایستی در تطابق با قوانینی جامع ( همه‌جانبه و کل‌‌نگر ) ، هم‌راستا با درمان و مراقبت مداوم و یکپارچه ارائه شود، شامل:
• یک تمرکز سیستماتیک بر جنبه‌های پیشگیری و توانبخشی در حین ارائه خدمات درمان و مراقبت از سلامتی
• بهبود همکاری‌ها بین بیمارستان و سایر اعضای زنجیره مراقبت و بهبود سلامت
۴-۲ ) آموزش، تحصیلات و تحقیقات
سودهی مجدد فعالیت‌های بیمارستان در زمینه آموزش، تحصیلات و تحقیقات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
1. تمرکز سیستماتیک به موضوع ارتقاء سلامت در آموزش و تحصیلات متخصصین بالینی، پرستاران و سایر پرسنل بیمارستان
2. گنجاندن پرسش‌های مرتبط با توسعه سلامتی و شاخص‌های سلامتی در برنامه‌های تحقیقاتی بیمارستان
۵-۲ ) بیمارستان به عنوان یک مدافع و حامی و یک " عامل تغییر "
بیمارستان باید به روش‌های زیر، سلامتی را در محیط جامعه ارتقاء دهد ( در همکاری با سایر بازیگران این عرصه به صورت " ائتلاف‌های سلامتی " ):
1. مشارکت سیستماتیک در مورد تهیه، تجزیه و تحلیل و ارائه گزارشات مرتبط با سلامتی
2. سازماندهی برنامه‌های اجرایی ویژه، در همکاری با مدارس، موسسات، سایر مراکز تامین‌کننده خدمات سلامت و مدیران و تصمیم‌گیرندگان سیاسی
3. همکاری با زنجیره تامین غذا به لحاظ تغذیه ارتقاء‌دهنده سلامت و مشاوره در این زمینه
4. همکاری سیستماتیک با جوامع و سایر موسسات در ارائه خدمات طرح‌ریزی شده
۶-۲ ) ارتقا سلامت به عنوان استراتژی توسعه یک " بیمارستان سالم و ارتقاء دهنده سلامت"
مفهوم HPH بسیار گسترده است و کلیه جنبه‌های فعالیت‌های یک بیمارستان را پوشش می‌دهد، طبعاً تحقق آن نیاز به ابزارهای گسترده‌ایی دارد، این ابزارها شامل موارد زیر است، هر چند به آنها محدود نمی‌شود:
• زیر ساخت مناسب
• نیروی انسانی مناسب
• سیستم مدیریت مناسب
• فرهنگ سازمانی مناسب
• تامین‌کنندگان مناسب
• منابع و اطلاعات مناسب
• سیاست‌های حمایتی و پشتیبانی دولت
• همکاری و هم‌راستایی سایر سازمان‌های زنجیره حفظ و ارتقاء سلامت ( تحقق HPH در سایر بیمارستان‌ها و سازمان‌ها مرتبط)
تحقق یکپارچه و اثربخش موارد فوق در یک HPH با بکارگیری علوم و استانداردهای مدیریت، همراه با توانمندی‌های تخصصی بیمارستان و اطلاعات بروز و مناسب کار آسانی است، هر چند نیاز به تلاش و جدیت دارد.
در همین راستا توسعه مدل‌ها و استانداردهای مدیریت طی سالیان اخیر به کمک بیمارستان آمده است، این مدل‌ها که هر کدام برای تحقق قسمتی از مفاهیم HPH مناسب می‌باشند، وقتی به طور همزمان در بیمارستان تحقق یابند، قسمت‌های عمده مفهوم HPH را پوشش می‌دهند، هر چند تحقق کامل آن نیاز به بهبود مستمر کلیه فرایندها و فعالیت‌های بیمارستان دارد و مستلزم صرف زمان بیشتر می‌باشد.