استانداردهای اعتباربخشی بیمارستان ها - طی سا لهای اخیر، متولیان نظام سلامت در کشورهای مختلف جهان به منظور افزایش کیفیت و ایمنی خدمات درمانی و مدیریت بهینة آنها روشهای متعددی را به کار گرفته اند که در یک نگاه کلی می توان آنها را در دو گروه اصلی مورد بررسی قرارداد:
مدل هایی که با ارزیابی خارج سازمانی مبتنی بر کیفیت، تعهد سازمان را به ارتقای کیفیت افزایش می دهند، و
2) شیوه هایی که به مدیریت کیفیت در سازمان کمک می کنند.
در این میان، اعتباربخشی از گروه اول و حاکمیت بالینی از گروه دوم، از جایگاه ویژه ای در بخش سلامت برخوردار هستند؛ چراکه توسط صاحبنظران عرصة سلامت و بر اساس نیازهای خاص این بخش طراحی شده اند و از این رو به مقولة ایمنی و بیمارمحوری در کنار ارتقای کیفیت خدمات توجه ویژه ای داشته و هر دو بر تعهد سازمان به اجرای استانداردهای عالی خدمت تأکید می نمایند.
از این رو، معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بهره گیری هم زمان و هماهنگ هر دو مدل مذکور سعی دارد تا از یک سو، بر توانمندی سازمان ها جهت ارایة خدمات ایمن، کیفی، مبتنی بر شواهد علمی روز و شرایط بومی کشور، بیفزاید و از سوی دیگر با ارزیابی خارج سازمانی آنان براساس استانداردهای شفاف و همسو، بر تعهد و پاسخگویی سازمان های مذکور تأکید نماید.
دفتر نظارت و اعتباربخشی امور درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در راستای عمل به مأموریت اصلی خود که اعمال نظارت و کنترل جهت اطمینان از ارائة خدمات مراقبتی کیفی، ایمن و مبتنی بر شواهد علمی روز است، ضمن سیاستگذاری در راستای اهداف عالیه نظام سلامت، جایگزینی مدل اعتبار بخشی به جای ارزشیابی را در دستور کار خود قرار داده است.
این استانداردها به تفکیک واحدها و بخش های بیمارستان ها در 37 بخش تهیه شده است.
برای پیاده سازی موفق نظام اعتبار بخشی بیمارستان برخی از استاندرادهای ایزو می تواند به عنوان راهنما به کار گرفته شوند مانند:
برنامه استراتژیک - ایزو 9004
بهبود مستمر - ایزو 9001
مدیریت مالی - ایزو 10014
اعلام شکایات یا پیشنهادات گیرنده خدمات - ایزو 10002
سنجش رضایتمندی گیرنده خدمات - ایزو 10004
آزمایشگاه مرجع - ایزو 17025
شاخص های مهم عملکردی - ایزو 9004
جمع آوری و تحلیل داده ها - ایزو 10017
فناوری اطلاعات - ایزو 20000 و ایزو 27000
کنترل کیفیت تجهیزات پزشکی (کالیبراسیون) - ایزو 10012
مدیریت آموزشی - ایزو 10015
مدیریت دفع پسماند در استاندارد مدیریت زیست محیطی - ایزو 14001
ایمنی، سلامت حرفه ای و بهداشت محیط - OHSAS 18001
استقرار سیستم ایمنی مواد غذایی در ایزو 22000 و HACCP
استانداردسازی - ایزو 10013
مدیریت ریسک - ایزو 31000
hph
بیمارستانهای ارتقاءدهنده سلامت (HPH) مفهومی برای توسعه بیمارستان بر اساس منشور اتاوا – Ottawa charter – سازمان جهانی سلامت ( WHO ) است، آنچنان که سودهی مجدد خدمات سلامت یکی از پنج اقدام ضروری برای هر برنامه ارتقاء سلامت درنظر گرفته شده است. ” سودهی مجدد خدمات سلامت “ برای بیمارستانها و مراکز درمانی و بهزیستی معنی پیدا میکند، که شامل موارد زیر است:
ترتیبات اتخاذ شده بیمارستان برای ارتقاء سلامت
فضاهای کاری برای ارتقاء سلامت
تامین خدمات، تحصیلات، آموزش و تحقیق مرتبط با ارتقاء سلامت
بیمارستان بعنوان حامی، مدافع و ” عامل تغییر ” برای ارتقاء سلامت در جامعه و محیط کاری
تحقق یک بیمارستان سالم
بر اساس این مفهوم، شبکهای از بیمارستانهای ارتقاءدهنده سطح سلامت از دهه ۸۰ میلادی تاکنون توسعه یافته است، با این وجود توسعه بیشتر این شبکه باید با لحاظ کردن تغییرات عمده زیر باشد:
جنبش در حوزه کیفیت و به عنوان یک زیر مجموعه این جنبش؛
افزایش اهمیت پزشکی مبتنی بر شواهد ( Evidence Based Medical )
2 ) بیمارستانهای توسعه سلامت: سودهی مجدد اهداف و خدمات بیمارستان
در راستای منشور اتاوا در مورد ارتقاء سلامت، ارتقاء سلامت در HPH بایستی به عنوان یک فرایند برای همکاری در ” قادر ساختن افراد به افزایش کنترل و بهبود سلامتشان ” درک شود. برای تحقق این امر، پژوهشها و اقدامات در زمینه ارتقاء سلامت بایستی روی چند عملکرد بیمارستانها بعنوان یک سیستم متمرکز شود:
۱-۲ ) بیمارستان بعنوان یک سازوکار اجتماعی با جنبه های ملموس
بیماران، پرسنل، ملاقاتکنندگان و جمعیتی که در محیط بیمارستان هستند به طرق مختلف از ویژگیهای ارتقاء سلامت یا بیماریزایی ساز و کار بیمارستان اثر میپذیرند، حدا قل جنبههای زیر قابل تشخیص است:
آثار زیستمحیطی عملکرد بیمارستان ( بعنوان مثال، آثار دفع ضایعات و زبالههای خطرناک بیمارستانی و مدیریت مصرف منابع(
معماری منطبق با ارتقاء سلامت بیمارستان؛ هم از لحاظ عملکردی و هم از لحاظ زیبایی میتواند روی سلامت بیماران، پرسنل و ملاقاتکنندگان اثر بگذارد.
در بیمارستانهایی که سیگار کشیدن آزاد است؛ یک HPH باید کوششکند آلودگیهای ناشی از دود سیگار را برای افراد غیرسیگاری کاهش دهد و به افرادی که میخواهند سیگار را ترک کنند کمک کند، اتخاذ سیاست “سیگار کشیدن ممنوع ” برای دستیابی به هر دو هدف مفید است.
توسعه برنامههایی برای ارتقاء سطح صلاحیت پرسنل به منظور ارتقاء سلامت ( بوسیله تحصیلات و آموزش (
افزایش مشارکت پرسنل و بیماران با بهبود اطلاعرسانی و ارتباطات
۲-۲ ) بیمارستان بعنوان یک مکان کاری
به منظور توسعه بیشتر سازوکار بیمارستان به سوی یک مکان کاری سالم، بیمارستان بایستی حداقل جنبههای زیر را در ارتقاء سطح سلامت کارکنان در نظر بگیرد:
از آنجا که کارکنان بیمارستان، نسبت به کارکنان سایر سازمانها، در معرض خطرات بیشتری قرار میگیرند، سلامت کارکنان بیمارستان باید در اولویت فعالیتهای بیمارستان قرار گیرد.
سودهی مجدد فرایندهای کاری با کاهش مخاطرات سلامتی و افزایش امکانات برای سلامتی پرسنل، شامل؛
به منظور توانمند ساختن کارکنان، برای داشتن یک دوره کاری همراه با سلامتی بیشتر و کمک به ارتقاء سطح سلامتی بیماران ، بهبود سطح تحصیلات و آموزش کارکنان ضروری است.
و بالاخره، برای ایجاد یک محیط کاری سالم و درخدمت ارتقاء سلامتی، یک HPH بایستی قوانین فعال و مشارکتی را برای کارکنانش توسعه دهد.
در نظر گرفتن سیستماتیک آثار خدمات تامینشده بر سلامت کارکنان در زمان طراحی فضاهای کاری چه به لحاظ فیزیکی و چه از لحاظ روان شناختی،
حذف/کاهش مخاطرات غیرضروری سلامتی ( به طور مثال خطرات ناشی از متساعد شدن گاز بیهوشی و مخاطرات ناشی از لحاظ نکردن فاکتورهای انسانی در طراحی فضاهای کاری(
در مواقع مقتضی، انجام اقدامات جبرانی برای مشکلاتی که بروز کرده است.
۳-۲ ) بیمارستان بعنوان تامین کننده خدمات سلامتی
بیمارستان بعنوان تامینکننده خدمات ( مرتبط با ) سلامتی، بایستی بصورت سیستماتیک مبانی ارتقاء سلامت را در کلیه فعالیتهای آموزشی، تحصیلی و خدماتی که تامین میکند ، نهادینه کند.
بدین منظور، بایستی روی این مفهوم که بیماران در خدمات مرتبط به تشخیص و درمان و حفظ سلامتی خویش همکاری کنند، تمرکز شود، شامل:
در مواقع مقتضی، بایستی خدمات جدید برای ارتقاء سلامت و پیشگیری از بیماری، در کنار خدمات جاری بیمارستان ایجاد و ارائه شود،همینطور بایستی خدمات جاری به سوی سطح سلامت بالاتر سودهی مجدد شود.
توسعه یک HPH بایستی شاملتضمین و بهبود کیفیت خدمات پزشکی، پرستاری، روانی– اجتماعی، پذیرایی و کاهش مخاطرات باشد، همینطور باید روی درمان و مراقبت از بیماران، نه تنها برای گذر از بحران، بلکه در جهت افزایش کیفیت زندگی و بهبود وضعیت کلی بهزیستی و رفاه آنها تمرکز شود ) به خصوص در مورد بیمارانی که بیماریهای مزمن دارند(.
خدمات HPH بایستی در تطابق با قوانینی جامع ( همهجانبه و کلنگر ) ، همراستا با درمان و مراقبت مداوم و یکپارچه ارائه شود، شامل:
یک تمرکز سیستماتیک بر جنبههای پیشگیری و توانبخشی در حین ارائه خدمات درمان و مراقبت از سلامتی
بهبود همکاریها بین بیمارستان و سایر اعضای زنجیره مراقبت و بهبود سلامت
۴-۲ ) آموزش، تحصیلات و تحقیقات
سودهی مجدد فعالیتهای بیمارستان در زمینه آموزش، تحصیلات و تحقیقات میتواند شامل موارد زیر باشد:
تمرکزسیستماتیک به موضوع ارتقاء سلامت در آموزش و تحصیلات متخصصین بالینی، پرستاران و سایر پرسنل بیمارستان
گنجاندن پرسشهای مرتبط با توسعه سلامتی و شاخصهای سلامتی در برنامههای تحقیقاتی بیمارستان
۵-۲ ) بیمارستان به عنوان یک مدافع و حامی و یک ” عامل تغییر “
بیمارستان باید به روشهای زیر، سلامتی را در محیط جامعه ارتقاء دهد ( در همکاری با سایر بازیگران این عرصه به صورت ” ائتلافهای سلامتی ” ):
مشارکتسیستماتیک در مورد تهیه، تجزیه و تحلیل و ارائه گزارشات مرتبط با سلامتی
سازماندهی برنامههای اجرایی ویژه، در همکاری با مدارس، موسسات، سایر مراکز تامینکننده خدمات سلامت و مدیران و تصمیمگیرندگان سیاسی
همکاری با زنجیره تامین غذا به لحاظ تغذیه ارتقاءدهنده سلامت و مشاوره در این زمینه
همکاریسیستماتیک با جوامع و سایر موسسات در ارائه خدمات طرحریزی شده
۶-۲ ) ارتقا سلامت به عنوان استراتژی توسعه یک ” بیمارستان سالم و ارتقاء دهنده سلامت”
مفهوم HPH بسیار گسترده است و کلیه جنبههای فعالیتهای یک بیمارستان را پوشش میدهد، طبعاً تحقق آن نیاز به ابزارهای گستردهایی دارد، این ابزارها شامل موارد زیر است، هر چند به آنها محدود نمیشود:
زیر ساخت مناسب
نیروی انسانی مناسب
سیستم مدیریت مناسب
فرهنگ سازمانی مناسب
تامینکنندگان مناسب
منابع و اطلاعات مناسب
سیاستهای حمایتی و پشتیبانی دولت
همکاری و همراستایی سایر سازمانهای زنجیره حفظ و ارتقاء سلامت ( تحقق HPH در سایر بیمارستانها و سازمانها مرتبط)
تحقق یکپارچه و اثربخش موارد فوق در یک HPH با بکارگیری علوم و استانداردهای مدیریت، همراه با توانمندیهای تخصصی بیمارستان و اطلاعات بروز و مناسب کار آسانی است، هر چند نیاز به تلاش و جدیت دارد.
در همین راستا توسعه مدلها و استانداردهای مدیریت طی سالیان اخیر به کمک بیمارستان آمده است، این مدلها که هر کدام برای تحقق قسمتی از مفاهیم HPH مناسب میباشند، وقتی به طور همزمان در بیمارستان تحقق یابند، قسمتهای عمده مفهوم HPH را پوشش میدهند، هر چند تحقق کامل آن نیاز به بهبود مستمر کلیه فرایندها و فعالیتهای بیمارستان دارد و مستلزم صرف زمان بیشتر میباشد.