یکی از حوزه‌های 10 گانه دانش در استاندارد PMBOK که در استاندارد مدیریت پروژه، ISO21500، از آنها به عنوان گروه‌های موضوعی یاد می‌شود، حوزه کیفیت (Quality) است. طبق بند 4-2-3-9 استاندارد ISO21500، گروه موضوعی کیفیت شامل فرآیندهای مورد نیاز برای برنامه‌ریزی و استقرار تضمین و کنترل کیفیت می‌شود.
بر اساس بند 3-11 استاندارد ISO21500، اقلام تحویلی پروژه باید الزامات پروژه را برآورده کنند و با همه محدودیت‌های تعیین شده از جمله کیفیت ارتباط داشته باشند.
جدول 1، فرآیندهای گروه موضوعی کیفیت را در ارجاع متقابل به گروه‌های فرآيندی نشان می‌دهد.
جدول 1 - فرآيندهای گروه موضوعی کیفیت در ارجاع متقابل به گروه‌های فرآيندی
گروه موضوعی |
گروه‌های فرآیندی |
||||
آغازین |
برنامه‌ریزی |
اجرا |
کنترل |
پایانی |
|
کیفیت |
4-3-32 برنامه‌ریزی کیفیت |
4-3-33 اجرای تضمین کیفیت |
4-3-34 اجرای کنترل کیفیت |
||
در استاندارد مدیریت پروژه، ISO21500، در مجموع 51 بار از واژه کیفیت استفاده شده است؛ از جمله در بندهای زیر:
4-3-3 تدوین برنامه‌های پروژه:
برنامه‌های پروژه معمولا شامل برنامه پروژه و برنامه مدیریت پروژه می‌شود. طبق استاندارد ISO21500، یکی از خروجی‌های اصلی فرآیند تدوین برنامه‌های پروژه، برنامه مدیریت پروژه است. به طور معمول، یکی از موضوعاتی که در برنامه مدیریت پروژه به آن پرداخته می‌شود، برنامه مدیریت کیفیت است.
4-3-6 کنترل تغییرات:
منظور از فرآیند کنترل تغییرات در استاندارد ISO21500 عبارت است از کنترل تغییرات در پروژه و اقلام تحویلی آن و رد یا قبول رسمی این تغییرات قبل از اجرای اقدامات بعدی.
مطابق استاندارد ISO21500، در طول پروژه ضروری است که درخواست‌های تغییر را ثبت و ضبط و آنها را با توجه به منفعت، گستره، منابع، زمان، هزینه، کیفیت و ریسک، ارزش‌یابی کرد، اثرات آنها را ارزیابی و قبل از اجرا مجوز آنها را اخذ نمود.
4-3-32 برنامه‌ریزی کیفیت:
منظور از فرآیند برنامه‌ریزی کیفیت در استاندارد ISO21500 عبارت است از تعيين الزامات و استانداردهاي كيفيت کاربردپذیر برای پروژه، اقلام تحویلی پروژه و چگونگي برآورده کردن الزامات و استانداردها بر اساس اهداف پروژه.
مطابق استاندارد ISO21500، فرآیند برنامه‌ریزی کیفیت شامل موارد زیر است:
-
تعیین اهداف و استانداردهای مرتبط و توافق با حامی پروژه و سایر ذی‌نفعان در راستای تحقق آنها؛
-
ایجاد ابزار، روش‌های اجرایی، تکنیک‌ها و منابع لازم برای دستیابی به استانداردهای مرتبط؛
-
تعیین روش‌ها، تکنیک‌ها و منابع برای اجرای فعالیت‌های کیفیت نظام‌مند برنامه‌ریزی شده؛
-
تدوین برنامه کیفیت که شامل نوع بررسی‌ها، مسئولیت‌ها و شرکت‌کنندگان در قالب یک جدول زمانی مطابق با برنامه زمان‌بندی کلی پروژه می‌شود؛
-
تجمیع تمام اطلاعات کیفی در برنامه کیفیت.
با توجه به ماهیت موقت پروژه‌ها و محدودیت‌های زمانی آنها، اکثر پروژه‌ها توانایی تدوین استانداردهای کیفیت را ندارند. تدوین و پذیرش سازمانی استانداردهای کیفیت و پارامترهای کیفی محصول ممکن است خارج از مرزهای پروژه قرار گیرند. بر اساس استاندارد ISO21500، این پذیرش معمولا از مسئولیت‌های سازمان مجری است و به عنوان ورودی این فرآیند در نظر گرفته می‌شود. برنامه کیفیت باید شامل خط مشی کیفیت که توسط مدیریت ارشد تعیین شده، باشد یا به آن معطوف گردد. بنا بر این، الزامات کیفیت و خط مشی کیفیت هر دو از جمله ورودی‌های اصلی فرآیند برنامه‌ریزی کیفیت هستند. همچنین، برنامه کیفیت از جمله خروجی‌های اصلی فرآیند برنامه‌ریزی کیفیت محسوب می‌شود.
4-3-33 اجرای تضمین کیفیت:
منظور از فرآیند اجرای تضمین کیفیت در استاندارد ISO21500 عبارت است از بررسی اقلام تحویلی و پروژه که شامل تمام فرآیندها، ابزارها، روش‌های اجرایی، تکنیک‌ها و منابع لازم برای رعایت الزامات کیفیت می‌شود.
مطابق استاندارد ISO21500، فرآیند اجرای تضمین کیفیت شامل موارد زیر است:
-
حصول اطمینان از این که اهداف و استانداردهای مرتبط مورد انتظار برای تحقق، توسط اعضای ذی‌صلاح سازمان پروژه ابلاغ، درک، پذیرفته و مورد توافق واقع شده اند؛
-
اجرای برنامه کیفیت هم‌زمان با پیشرفت پروژه؛
-
حصول اطمینان از به‌کارگیری ابزارها، روش‌های اجرایی، تکنیک‌ها و منابع ایجاد شده.
همان طور که در استاندارد ISO21500 اشاره شده، تضمین کیفیت انطباق با الزامات و استانداردهای عملکرد کاربردپذیر را میسر می‌کند. ممیزی‌های تضمین کیفیت ممکن است در خارج از مرزهای پروژه و توسط بخش‌های دیگر سازمان مجری یا توسط مشتریان انجام گردد. ممیزی‌ها عملکرد فرآیند کیفیت، کنترل کیفیت و نیاز به اقدام توصیه‌ای یا درخواست‌های تغییر را تعیین می‌کنند. برنامه کیفیت از جمله ورودی‌های اصلی فرآیند اجرای تضمین کیفیت محسوب می‌شود.
4-3-34 اجرای کنترل کیفیت:
منظور از فرآیند اجرای کنترل کیفیت در استاندارد ISO21500 این است که وضعیت تحقق اهداف مقرر پروژه‌ها، الزامات و استانداردهای کیفیت تعیین و علت‌های عملکرد نامطلوب، و راه‌های برطرف ساختن آن، شناسایی گردند.
بر اساس استاندارد ISO21500، فرآیند اجرای کنترل کیفیت باید در طول کل دوره عمر پروژه اعمال شود و شامل موارد زیر است:
-
نظارت بر دستیابی به کیفیت اقلام تحویلی و فرآیندها و کشف کاستی‌ها با استفاده از ابزارها، روش‌های اجرایی و تکنیک‌های ایجاد شده؛
-
تجزیه و تحلیل علت‌های ممکن کاستی‌ها؛
-
تعیین اقدامات پیش‌گیرانه و درخواست‌های تغییر؛
-
ابلاغ اقدامات اصلاحی و درخواست‌های تغییر به اعضای ذی‌صلاح سازمان پروژه.
همان طور که در استاندارد ISO21500 بیان شده، کنترل کیفیت ممکن است در خارج از مرزهای پروژه و توسط بخش‌های دیگر سازمان مجری یا توسط مشتریان انجام گردد. کنترل کیفیت می‌تواند علت‌های عملکرد ضعیف فرآیند یا کیفیت پایین محصول را شناسایی کند، و در صورت نیاز به برطرف کردن عملکرد نامنطبق، ممکن است به اقدام توصیه‌ای یا درخواست‌های تغییر منجر شود. برنامه کیفیت از جمله ورودی‌های اصلی فرآیند اجرای کنترل کیفیت است. همچنین، سنجه‌های کنترل کیفیت (quality control measurements) از جمله خروجی‌های اصلی فرآیند اجرای کنترل کیفیت محسوب می‌شوند.
لازم به ذکر است که مطابق بند 4-3-5 استاندارد ISO21500، سنجه‌های کنترل کیفیت نیز از جمله ورودی‌های اصلی فرآیند کنترل کار پروژه هستند.